Zagadkowe znaki cz II analiza

Zagadkowe znaki na Panieńskich Skałkach

By dokładniej poznać historię Panieńskich Skałek, udałem się do Archiwum Państwowego we Wrocławiu (Wydział Samorządowy Prowincji Śląskiej), gdzie znajduje się bogaty zbiór fascynującej poniemieckiej dokumentacji dotyczącej m. in. ziemi lwóweckiej. Wśród uporządkowanych archiwaliów archeologicznych (APW:WSPŚ, sygn. 728, s. 188-191, 193-208, 210-213) odnalazłem materiały źródłowe i fotograficzne dotyczące tego miejsca, tym ciekawsze, iż dotąd nie zostały przedstawione w żadnej publikacji. Z niemieckiej dokumentacji wynika, iż urzędowe badania archeologiczne Panieńskich Skałek przeprowadzono w 1936 r.

Fot. Arch. Badania archeologiczne na Małych Skałkach w 1936 r.

W wyniku badań odnaleziono ślady osadnictwa w postaci fragmentów naczyń glinianych z czasów kultury łużyckiej (1,6 tys. – IV w p.n.e.); okresu halsztackiego (młodsza epoka żelaza 650 – 400 lat p.n.e.); wpływów rzymskich (I – II w); ceramiki średniowiecznej i nowożytnej. Zlokalizowano również kilka tzw. znaków granicznych. Wówczas ich znaczenie nie zostało przez badaczy wyjaśnione. I tak np.: tzw. znaki walońskie (czyli dwa wyryte okręgi z wpisanym krzyżem) zostały potraktowane jako znaki graniczne, co nie przeczy ich walońskiego pochodzenia i znaczenia. Jednak typowe znaki graniczne pochodzące od prastarych znaków kultowych, stanowiły pojedyncze z reguły krzyże wykuwane na kamieniach. Musiał to być oczywisty dla wszystkich symbol administracyjny. Pamiętajmy, że tylko nieliczni w średniowieczu umieli czytać i pisać. Znak graniczny rozumieli jednak wszyscy. Średniowiecze to okres intensywnej akcji kolonizacyjnej i związanego z tym wytyczania nowych granic dla setek miast, wsi, klasztorów czy np.: pól złotonośnych. W tej części analizowanej dokumentacji natknąłem się na kolejną nie lada ciekawostkę !

Otóż w czasie badań w 1936 r. Na powierzchni skalnej zlokalizowano również cały ciekawy zespół wyrytych znaków tj. cyfr ?; liter ?; stóp ? – pochodzący z późnego średniowiecza (XIV – XV w).

              

Fot. Arch. Z 1936 r. wyrytych znaków – 3 różne ujęcia, perspektywy. Fot. własność autora

Interpretacja znaków
Wśród widocznych znaków można z całą pewnością rozpoznać dwie wyryte stopy zwrócone w kierunku wyznaczonym przez wykutą z boku włócznię. Kierunek określony przez jej symboliczne ostrze zmienia znajdująca się powyżej strzałka ? Największy problem stwarza interpretacja pozostałych znaków. Być może są to symbole – piktogramy wyobrażające charakterystyczne cechy topograficzne, ukształtowanie, bądź sylwetki form skalnych ?

Widoczne są jeszcze trzy koła. Jeśli przyjrzymy się wykutym znakom, to można stwierdzić, że tworzą one pewien zespół – prawdopodobnie w pełni sensowny kod informacji. Kim był i co chciał przekazać ich twórca ? Czego dotyczyła lub dotyczy ta informacja ? Można snuć różne przypuszczenia. Może chodziło o oznaczenie depozytu urobku walońskiego ? W naszym regionie do miejsc zasobnych w kruszec i cenne minerały prowadziły najróżniejsze wykute znaki i rysunki określane jako ,,znaki walońskie”.

Te wyryte na Małych Skałkach ryty można łączyć ze znakami walońskimi. Walonowie wędrując i badając okolice, pozostawiali sobie tylko znane w treści znaki kierunkowe i informacje, które utrwalali na drzewach, skałach czy kamieniach. Miały różne formy np.: gwiazd, słońca, księżyca, głowy, otwartej dłoni, człowieka, włóczni, krzyża, kilofa, młota, strzałek, cyfr i liter. Wiele z nich zaginęło, jednak niektóre zachowały się do dziś. W ten szyfrowany sposób Walonowie przekazywali instrukcje zrozumiałe tylko dla ich autorów lub wąskiego grona wtajemniczonych. Częstokroć też poszukiwacze skarbów nadawali szczególnie ważnym miejscom własne – sobie tylko znane symbole – nazwy, które dla nich były wystarczającą informacją, aby zachować je w tajemnicy przed obcymi. Dla wytrwałych i wtajemniczonych te znaki stanowiły na pewno cenny trop. Może właśnie te znaki sprowokowały niemieckich badaczy do podjęcia w 1936 r. urzędowych, intensywnych poszukiwań w ustronnym przecież i odludnym wówczas miejscu, raczej niedogodnym dla dawnego osadnictwa.

[Fotografia –  własność autora] – wisior średniowieczny ok. XV w. z symboliką walońską tj. w stylizowanym wejściu do sztolni zwieńczonym kwiatem wpisany kilof, łopata, trójkąt ?, cyrkiel ?, różdżka ?]

Sprawa zaintrygowała mnie tym bardziej, że przecież wielokrotnie przechodziłem w tym miejscu, niczego nie zauważając. Udałem się na Małe Skałki, by sprawdzić na miejscu archiwalne – dokładne informacje dotyczące lokalizacji i wyglądu znaków. Rzeczywiście znalazłem opisywane wykute symbole, jednak niestety uległy one w większości już zatarciu. Chociaż w czasie ich dokumentowania w 1936 r. – czyli ok. 70 lat temu były jeszcze dość wyraźne.

Zdałem sobie sprawę, jak szybko następuje degradacja – zniszczenie walorów kulturowych i historycznych tego miejsca. I to nie czynniki naturalne, jak: woda, zmienne temperatury, wiatr oraz rośliny, ale właśnie ludzie dokonują teraz największej dewastacji środowiska naturalnego. Obecnie Panieńskie – Małe Skałki są już tak zaśmiecone, iż przeprowadzenie nawet pobieżnych badań powierzchniowych tego miejsca jest niezmiernie trudne.

I tu skieruję apel do ludzi młodych. To dobrze, że potraficie dbać o własną higienę i spożywacie napoje używając np.: plastikowych kubeczków, ale później wszystko rzucacie dosłownie pod siebie ! Chociaż zwróćcie na to uwagę, jak wyglądają takie miejsca, jak Szwajcaria Lwówecka, Szpitalna – Szkolna Górka, Panieńskie Skałki. Wy również macie ogromny wpływ na stan środowiska naturalnego – oczywiście pozytywny – jeżeli nie będziecie po prostu śmiecić. Czy, ze względu na duże wartości krajobrazowe, geomorfologiczne, geologiczne, florystyczne i historyczne, instytucje lokalne  mogłyby objąć Panieńskie – Małe Skałki, podobnie jak Szwajcarię Lwówecką ochroną w formie rezerwatu przyrody nieożywionej ? Wówczas rąbanie zdrowych, żywych drzew, demolowanie, palenie ognisk, gigantyczne zaśmiecanie tych cennych kulturowo miejsc łączyłoby się z odpowiedzialnością, ale już prawną.

oprac. Tomasz Szota

Autor jest nauczycielem historii i wos w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych  w  Lwówku Śląskim.
Tekst stanowi fragment programu edukacji o przeszłości Powiatu Lwóweckiego realizowanego w ramach programu rozwojowego Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim wspieranego przez Powiat Lwówecki.

Obrazek wyróżniający Panieńskie Skały: Robert Zawadzki